به گزارش کردپرس،محمدقسیم عثمانی، نماینده بوکان در مجلس در نامه‌ای به دکتر «رضا صالحی‌امیری»، با اشاره به جایگاه تاریخی قلایچی به عنوان یکی از محدودەهای تمدن مانا، خواهان اقدامات لازم برای ثبت جهانی این محوطه و حفاظت از این میراث ٣ هزار ساله شد.

او با تاکید بر اینکه به نمایندگی از مردم بوکان، حامی این پرونده تا تحقق نتیجه نهایی آن خواهد بود پیشنهاد داد کمیته‌ای برای پیگیری «طرح ثبت جهانی محور مانایی» تشکیل شود.

این طرح که توسط «جبرییل نوکنده»، رییس کل موزه‌ی ملی ایران ارایه شده محوطه‌های باستانی «زیویه سقز»، «قلایچی بوکان»، «ربط سردشت» و «حسنلوی نقده» را شامل می‌شود و «راوی یک دوره‌ی تاریخی بسیار مهم» است.

 در پاسخ به این پیشنهاد، معاون امور حقوقی مجلس و استان‌های وزارت میراث فرهنگی طی نامه‌ای رسمی به نماینده بوکان عنوان کرد: طرح حفظ و ثبت محور مانایی (از جمله قلایچی) در دستور کار این وزارت‌خانه قرار گرفته است.

 به گفته‌ی این معاونت، نشست کارشناسی این طرح اواخر مهر ماه در موزه‌ی ملی برگزار خواهد شد تا ابعاد فنی آن مورد بررسی قرار گیرد و برنامه‌ریزی‌های اجرایی لازم برای ساماندهی عرصه و حریم آن انجام شود.

به گزارش کردپرس ؛ بعد از فصل اول کاوش تپه قلایچی در سال ۱۳۶۴، کاوش به دلایلی متوقف شد! و منجر به فعالیت بی‏‌سابقه قاچاقچیان آثار باستانی در تپه مذکور شد که این غارت و تخریب ۱۵ سال ادامه داشت که نتیجه آن نابودی بخش بزرگی از محوطه و به تاراج بردن اشیای فراوان شد.

سرانجام در سال ۱۳۷۸ کاوش در تپه قلایچی به بهمن کارگر محول شد که به دنبال آن دومین تا نهمین فصل کاوش به ترتیب از سال ۱۳۷۸ تا ۱۳۸۵ ادامه داشت و در طی این فصول قسمت‌های باقی‌مانده تالار و اتاق‌های جانبی ۱ تا ۸، حیاط سنگ‌فرش منظم شرقی، حیاط تراس‌دار سنگ‌فرش شمالی، پله‏‌های اصلی غربی، سکوهای سه‌گانه، چاه سنگی موسوم به pit ۱ و دیوارهای فوقانی و تحتانی کنار آن، و حصار اصلی و سطوح آجری و حجم زیادی از اشیای تزئینی، سفالی، فلزی و آجری از زیر خاک سربرآورد.

تپه قالایچی به دوره آهن ۳ تعلق دارد، شامل یک دوره فرهنگی متعلق به مانا است و تا به حال سه لایه فرهنگی تشخیص داده شده است که از بالا به پایین به ترتیب Ia، Ib، Ic نام‌گذاری شده‌اند.

محوطه اصلی قلایچی یک معبد با ساختارهای وابسته است که به همراه فضاهای مرتبط با آن در درون یک حصار مستحکم قرار گرفته است، که یک دروازه اصلی با ساختارهای تدافعی و یک در کوچک در شمال دارد، این معبد مهمترین و بزرگترین معبد دولت مانا بوده است.

بخشی از قبرستان در بیرون از حصار و در دامنه شرقی تپه و شواهدی از تدفین هم در فاصله نه چندان دور از شمال محوطه دیده می‏‌شود، اخیرا قبرستان محوطه توسط دکتر یوسف حسن‌زاده مورد کاوش قرار گرفته است.

با توجه به مدارک سفالی، استل به دست آمده  و سایر یافته‏‌ها، برای قالایچی می‌توان تاریخی را از اواخر قرن هشتم تا میانه سده هفتم قبل از میلاد و مصادف با حکومت آرگیشتی  دوم و روسای دوم پادشاهان اورارتو پیشنهاد داد، به احتمال زیاد  قلایچی می‌‏تواند همان ایزرتو مرکز دولت مانا باشد.