توافق اخیر میان دولت دمشق و نیروهای دموکراتیک سوریه (قسد / SDF) روزبه‌روز شکننده‌تر می‌شود و اگر این روند ادامه یابد، احتمال بروز خشونت به‌طور جدی مطرح است. قسد طی ماه‌های گذشته با دولت دمشق درباره نحوه اجرای توافق ماه مارس ــ که بر اساس آن قرار است این نیروها در ارتش ملی سوریه ادغام شوند ــ مذاکره کرده است. اما بی‌اعتمادی عمیق به تمرکزگرایی دولت مرکزی و همچنین کشتارهای فرقه‌ای اخیر، باور قسد به توانایی دمشق در حفاظت از اقلیت‌ها، از جمله کردها را به‌شدت تضعیف کرده است.

ترکیه اوضاع را پیچیده‌تر می‌کند

دخالت و فشار ترکیه وضعیت را وخیم‌تر کرده است. آنکارا، هسته اصلی قسد یعنی یگان‌های مدافع خلق (YPG) را ادامه ساختاریافته حزب کارگران کردستان (پ‌ک‌ک) می‌داند؛ گروهی که ترکیه و ایالات متحده آن را سازمانی تروریستی قلمداد می‌کنند. از این رو، ترکیه اعلام کرده حضور این نیروها در مرزهای جنوبی‌اش را تحمل نخواهد کرد.

هاکان فیدان، وزیر خارجه ترکیه، در ۷ دسامبر مدعی شد که قسد هیچ «تمایلی» برای اجرای توافق ادغام ماه مارس ندارد. مقامات امنیتی ترکیه نیز تأکید کرده‌اند که انتصاب فرماندهان یگان‌های مدافع خلق به‌عنوان افسران ارتش سوریه غیرقابل‌قبول است. آنکارا همچنین از دمشق می‌خواهد که نیروهای قسد را به‌صورت فردی و نه در قالب یگان‌های منسجم وارد ارتش کند؛ در حالی که قسد بر حفظ ساختار واحدهای خود پافشاری دارد.

ارسال نیرو و تجهیزات ترکیه به شمال سوریه

براساس گزارش رسانه‌های ترکیه، اگر قسد تا پایان سال در ارتش سوریه ادغام نشود، «دمشق عملیاتی را آغاز خواهد کرد و [ترکیه] از آن حمایت می‌کند». در این گزارش آمده است که آنکارا آماده است در صورت نیاز، «حمایت لازم» را از عملیات احتمالی ارتش سوریه ارائه کند.

هم‌زمان، تصاویر منتشرشده از شمال سوریه نشان می‌دهد که ارتش ترکیه کاروان‌های زرهی سنگین و صدها سرباز را از عفرین، رأس‌العین و شمال حلب وارد خاک سوریه کرده است. این مناطق اگرچه رسماً بخشی از سوریه‌اند، اما عملاً تحت کنترل ترکیه و گروه‌های مورد حمایت آنکارا همچون ارتش ملی سوریه (SNA) قرار دارند؛ گروه‌هایی که به‌طور رسمی در ساختار نیروهای مسلح سوریه ادغام شده‌اند، هرچند میزان پایبندی آن‌ها به فرمان‌پذیری از دمشق محل تردید است.

به‌گفته منابع محلی، کاروانی متشکل از بیش از ۲۰ خودروی نظامی سنگین و متوسط وارد این مناطق شده است. به‌نظر می‌رسد این تحرکات بیشتر جنبه قدرت‌نمایی دارد تا آغاز یک حمله نظامی فوری.

گزینه‌های دشوار برای دمشق

ترکیه نفوذ قابل‌توجهی بر دمشق دارد و به‌واسطه حضور نیروهای نیابتی‌اش در ساختار ارتش سوریه، فضای مانور دولت جدید سوریه را محدود کرده است. اگر دمشق حاضر به ارائه هیچ‌گونه امتیازی به قسد نشود، خطر درگیری مستقیم میان طرفین افزایش می‌یابد. هرچند تاکنون هیچ‌یک از دو طرف تهدیدی آشکار درباره آغاز جنگی گسترده مطرح نکرده‌اند، اما از ماه اوت تاکنون چندین درگیری پراکنده رخ داده است.

در صورتی که ترکیه بخواهد داخله کند، احتمالا از طریق واحدهای وابسته به ارتش ملی سوریه که در ارتش ادغام شده‌اند، این کار را انجام خواهد داد؛ نه به‌طور مستقیم. در این حالت، دولت سوریه مجبور خواهد شد بین دو گزینه دشوار یکی را انتخاب کند:

۱. همراهی با اقدامات نیروهای نیابتی ترکیه که می‌تواند تنش را به‌ تنش اقتصادی گسترده‌تر تبدیل کرده و ثبات شکننده کشور را به‌خطر بیندازد؛

۲. یا اعلام برائت از اقدامات آنان که خطر تشدید تنش با ترکیه و همچنین بروز شکاف داخلی در ارتش سوریه را به همراه دارد.

نقش ایالات متحده در مهار مداخله ترکیه

ایالات متحده نقش میانجی اصلی در گفت‌وگوهای قسد و دمشق برای اجرای توافق ماه مارس داشته است. با توجه به اینکه قسد همچنان نیروی زمینی اصلی آمریکا در مبارزه با داعش محسوب می‌شود، واشنگتن علاقه‌مند است از آسیب دیدن این نیروها جلوگیری کند.

در سال ۲۰۱۹، دولت ترامپ برخی مقامات ترکیه را به دلیل عملیات نظامی در سوریه تحت تحریم قرار داد. این اقدام براساس فرمان اجرایی شماره ۱۳۸۹۴ انجام شد؛ فرمانی که افراد یا نهادهایی را که «امنیت، ثبات یا تمامیت ارضی سوریه را تهدید می‌کنند» هدف قرار می‌دهد. هرچند بسیاری از تحریم‌های مرتبط با سوریه بعداً لغو شدند، اما این فرمان اجرایی همچنان برقرار است. بنابراین کاخ سفید قادر است از این ابزار برای تحریم افراد یا نهادهایی که قصد مداخله نظامی در سوریه را داشته باشند ــ از جمله ترکیه ــ استفاده کند.

بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها